Atıkların geri dönüştürülmediği taktirde nelere sebep olacağını bilmek geri dönüşüme olan hassasiyeti arttıracağını düşünerek böyle bir paylaşım hazırladım. Sırayla ahşap, pil, bitkisel yağ, cam, elektronik, kağıt, kompozit, metal, plastik, tekstil ve tıbbi atıklar hakkındaki bilgileri derledim. Her atık gurubunun toplanacağı kutuların renklerini de yazının en sonuna ekledim. İlginiz için teşekkürler.
Ahşap Atıklar: Ağaçlardan elde edilen ahşap malzemeler ile çeşitli ev eşyaları, taşıma paletleri ve yapı araç gereçleri yapılmaktadır. Bunların dışında hobi amaçlı birçok etkinliğin de yapılabildiği ahşap malzemelerin yapımı sırasında çok miktarda talaş oluşur. Kullanılmış ahşap malzemelerin atılması çevre kirliliğine neden olduğu gibi tekrar kullanılabilecek bir kaynağın heba olmasına da neden olur. Ahşap atıklar diğer atıklardan ayrı bir yerde muhafaza edileceği gibi sağlam ve çürük ahşap atıklar da birbirlerinde ayrılmalıdır. Ahşap atıklar işlenerek tekrar kullanılabilir hale getirilebilir. Atık ahşapları çöpe atmaktansa biraz uğraşarak bir çok yeni ürün tasarlanabilir.
Atık Piller: Elektik enerjisini depolayıp sonradan kullanmamıza yarayan piller; el feneri, cep telefonu, tablet, şarjlı matkap, saat, kumanda, fotoğraf makinesi, tansiyon aleti gibi aklınıza gelebilecek birçok alette bulunmaktadır. Şarj edilebilen piller daha uzun süre kullanılsalar da onların ömrü de zamanla bitmektedir. Tekrar kullanılamayacak hale gelen batarya ve pillere atık pil denilmektedir. Atık piller suya atılırsa çevreye çok daha fazla zarar verirler. Sadece bir pil 600.000 litre suyu kirletmektedir. Sokağa atılması halinde yağmurla beraber yer altı sularına karışarak da suları kirletmektedir. Toprağa atılırsa eğer içeriğinde bulunan ağır metaller nedeniyle 6 m2 alanı kaplayan toprak kirlenir. Kirlenen toprak verimsizleşir ve o alanda yaşayan canlılar da olumsuz etkilenir. Çöpe atıldığında değerlendirilebilecek durumdaki diğer atıkları da kirletmektedir. Neredeyse hayatımızın her yerinde bulunan piller işte bu kadar tehlikelidir. Piller ömrü tam bitene kadar kullanılmalı ve mümkün olduğunca şarj edilebilir olanları tercih edilmelidir. Akmış piller çıplak elle tutulmamalıdır. Atık piller sadece TAP merkezlerine ulaştırılmalıdır.
Bitkisel Atık Yağlar: Zeytin, ayçiçeği, mısır, pamuk, soya, kanola ve aspir gibi bitki tohumlarından elde edilen yağlara bitkisel yağ denir. Son kullanma tarihi geçmiş katı ve sıvı yağlar ile kullanılmış yağlar artık bitkisel atık yağ olarak nitelendirilir. Bitkisel atık yağlar lavaboya dökülmesi halinde; kanalizasyon sistemini tıkar, atık su arıtma tesisinin yükünü arttırır ve değerlendirilebilecek bir kaynak yok olur. Toprağa dökülmesi halinde toprağın yapısını olumsuz etkiler. Suya dökülmesi halinde su yüzeyini kaplayarak havadan suya oksijen transferini önleyerek suda yaşayan canlılara zarar verir. Bir litre atık bitkisel yağ yaklaşık bir milyon litre suyu kirletmektedir. Yakılması halinde de hava kirliliğine neden olmaktadır. Atık bitkisel sağlarla yapılan sabunlar da cilt kanserine sebep olmaktadır.
Bitkisel atık yağlar ilgili birimler tarafından toplandığında yenilenebilir ve çevre dostu enerji kaynakları olan biyogaz ve biyodizele dönüştürülmektedir. Bu yakıtlarda daha düşük CO, CO2, SOx emisyonları ve daha az sera gazı salınımı olmaktadır. Biyodizel yakıtların yanması sonucu ortaya çıkan CO oranı dizel yakıtların yanması sonucu oluşan CO oranından %50 daha azdır.
Cam Atıklar: Kum, soda ve kireçten yapılan camlar; içecek şişeleri, kavanoz, bardak, pencere camları, araba camları ve farları, binaların dış cepheleri, gözlük ve akvaryum gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Camlar doğaya atıldığında yangın riski oluşturmaktadır. Camlar kendiliğinden yaklaşık 4000 yılda yok olur. Atık camların geri dönüşüm sürecinde renklerine göre ayrılma, temizlenme, yıkanma ve öğütme işlemlerinden geçmektedir. Camlar sonsuz kez geri dönüştürülebilmektedir.
Elektronik Atıklar: Kullanılmayan bütün elektrikle çalışan cihazlara elektronik atık denilmektedir. Bilgisayar, telefon, bulaşık ve çamaşır makinesi, buzdolabı, matkaplar, elektrik süpürgesi, tost makinesi, kamera, televizyon, tıbbi cihazlar, termostatlar, içecek ve para otomatları, floresan, led ve ampül tarzı aydınlatma cihazları elektronik atıklara örnektir. Elektronik atıkların çöpe atılması değerlendirilebilir bir kaynağın yok edilmesi demektir. Ayrıca elektronik atıklar içeriğinde bulunan kurşun, kadmiyum ve cıva gibi zehirli metaller açığa çıkarak çevre kirliliğine sebep olur. Doğaya karışan bu metaller zamanla besin zincirine dahil olurlar ve insanlar dahil birçok canlının sağlığını tehdit ederler. Atık elektrikli ve elektronik eşyalar çeşitli işlemlerden geçirilerek içerisinde bulunan bakır, alüminyum, altın gibi değerli metaller, plastik ve diğer metal aksanlar geri kazandırılır. Ayrıca ağır metaller ve zararlı gazlar bertaraf edilir. Elektronik atıkların geri kazanım karı çok yüksektir. Örneğin 1 kg demir elde etmek için 200 kg kayanın işlenmesi gerekirken sadece 2 kg elektronik atıktan bu miktar elde edilmektedir. 1 kg bakır elde etmek için 200 kg madenin işlenmesi gerekirken 13 kg elektronik atıktan aynı miktar elde edilmektedir. 1 kg altın elde etmek için 240.000.000 kg madenin işlenmesi gerekirken 100.000 kg elektronik atıktan aynı miktar elde edilmektedir.
Kağıt Atıklar: Bitki ve ağaçlarda bulunan selüloz maddesinin hamur durumuna getirilmesi ile elde edilen kağıt hayatımızın her alanında yer almaktadır. Kitap, defter, çeşitli kartonlar, fotokopi kağıtları, kağıt peçete, kağıt ambalajlar ve gazeteler kağıtların kullanım alanlarındandır. Özellikle buruşturulup atıldığında çok fazla yer kaplayan kağıtlar çöp dağlarının oluşmasına neden olmaktadır. Ama kağıtlar ayrıştırılıp geri dönüşüme verildiğinde özellikle ham madde yönünden çok yüksek oranda tasarruf sağlamaktadır. Kağıt atıkların çöpe atılması hem çevre kirliliğine sebep olmakta hem de değerlendirilebilecek bir kaynağın heba edilmesi demektir. Geri dönüştüremediğimiz her kağıt için yenisi üretilmektedir. Kağıt üretimi sırasında ortaya çıkan endüstriyel atıklar su ve hava kirliliğine neden olmaktadır. Bu nedenle mümkün olduğunca tek kullanımlık kağıt bardak ve tabak tarzı ürünler tercih edilmemelidir. Kağıtlar arkalı-önlü kullanılmalı ve elektronik yazışmalar tercih edilmelidir.
Kompozit Atıklar: Plastik, kâğıt, metal, cam ve ahşap gibi farklı malzemelerin birlikte kullanılması ile üretilen kompozit malzemeler ambalaj sektöründe çok fazla kullanılmaktadır. Farklı malzemeler birlikte kullanılarak ürünün dayanıklığı ve esnekliği arttırılmaktadır. Kâğıt ve plastik karışımı kompozitler meyve suyu ve süt ambalajlarında; kağıt, plastik ve metal karışımı kompozitler çay, kahve, çikolata ve hazır çorba ambalajında; plastik-metal ve ahşap-metal karışımı kompozitler çeşitli ev eşyalarının imalatında kullanılmaktadır. Kompozit atıklar işlenerek kâğıt, plastik, metal ve cam gibi malzemelerin tekrar kullanılabilir hale gelmesi sağlanmaktadır. Ayrıca kompozit atıklar parçalanıp sıkıştırılarak levha haline getirilip mobilya yapımı gibi çeşitli alanlarda da kullanılmaktadır.
Metal Atıklar: Yeryüzü tabakasını oluşturan çeşitli minerallerin işlenerek saflaştırılmasıyla elde edilen metaller hayatımızın birçok alanında bulunmaktadır. Alüminyum içecek kutuları, mutfak ürünleri (çatal, bıçak, tencere, tava, çaydanlık), konserve kutuları ve alüminyum folyo gibi birçok ürün metalden yapılmaktadır. Atık toplama tesislerinde büyük mıknatıslar ile alüminyum ve çelik gibi malzemeler birbirinden ayrılır. Daha sonra yüksek dereceli fırınlarda eriyik hale getirilir. Kalıplar yardımıyla bloklara dönüştürülen metaller preslenerek istenilen şekle getirilir. Atık metallerin geri dönüşümü sonucunda boya kutusu, beyaz eşya, metal profiller, bisiklet ve inşaat sektöründe kullanılan çeşitli ürünler yapılmaktadır.
Organik Atıklar: Dökülmüş ağaç yaprakları, samanlar, meyve ve sebze atıkları organik atıklardır. Organik atıkların çevreye atılması kötü koku ve görüntü kirliliğinin yanı sıra sinek ve böceklerin de aşırı çoğalmasına neden olmaktadır. Bitkisel ve hayvansal atıklar uygun bir ortamda zamanla bozularak organik gübreye dönüşebilmektedir. Kompost denilen organik gübreler bahçe ve parklarda toprağı zenginleştirmek için kullanılmaktadır. Evde nasıl kompost yapılacağını öğrenmek için buraya bakınız. Organik atıkların çürütülmesiyle oluşan metan gazından da elektrik üretilmektedir.
Plastik Atıklar: Plastikler petrol türevlerinden elde edilmektedir. Pet şişe ve kapakları, poşet, temizlik malzemesi ve bakım ürünleri ambalajları, plastik oyuncak, pipet gibi birçok üründe plastik kullanılmaktadır. Doğaya atıldığında çevre kirliliğine, yakıldığında hava kirliliğine ve denize atıldığında deniz ekosistemine zarar vermektedir. Bazı canlılar plastiği gıda sanıp yemekte bazıları da plastiğe dolanıp kurtulamamaktadır. Denizlerdeki plastik atık miktarının şu anda yaklaşık 150 milyon ton olduğu, gelecek 10 yıl içinde bu miktarın 250 milyon tona ulaşacağı ve 2050 yılı itibariyle denizlerde balıktan çok plastiğin olacağı tahmin edilmektedir. Plastikler doğada 1000 yıl bozulmadan kalabilmektedir. Bu nedenle mutlaka geri dönüştürmeleri gerekir. Özellikle gereksiz plastik kullanımından kaçılmalı ve tek kullanımlık plastik tabak, çatal, kaşık vb. ürünler tercih edilmemelidir.
Tekstil Atıkları: Doğal ve sentetik lifler kullanılarak yapılanan iplik ve kumaşlar giyim başta olmak üzere hayatımızın her alanında kullanılmaktadır. Eskimiş ve kullanılmayan kıyafetler, tekstil ve konfeksiyon üretiminden artan kırpıntı ve parçalar, evlerdeki eskimiş halı, havlu, masa örtüsü, nevresim, perde ve battaniye gibi ürünlerin hepsi tekstil atıklarıdır. Tekstil ürünlerinin hala kullanılabilir olanları atılmayıp ihtiyaç sahiplerine ulaştırılabilir. Tekstil atıkları geri dönüşüm tesislerinde işlenerek tekrar kullanılmak üzere elyaf ve kumaşa dönüştürülür.
Tıbbi Atıklar: Kullanılmış ameliyat giysileri (önlük ve eldiven vb), laboratuvar atıkları, bir şekilde kana temas etmiş her türlü tıbbi ürün, diyaliz atıkları, karantina atıkları, enjektör iğneleri, insan vücudu parçaları ve diğer bütün canlı atıkları, bakteri ve virüs içeren hava filtreleri ve buna benzer ürünlerinin hepsi tıbbi atıktır. Tıbbi atıklar gerektiği gibi yok edilemezse çeşitli sağlık sorunlarına neden olurlar. Biyolojik atıklardan yayılan mikroorganizmalar çoğu zaman hastalıklara neden olmaktadır. Tıbbi atıklar yüksek oranda kimyasal içerik barındırdığından çevre kirliliğine de neden olmaktadır. Tıbbi atıklar hiçbir şekilde diğer atıklarla bir arada bulundurulmamalıdır. karıştırılmamalıdır. Kesici ve delici atıklar sağlam bir kutu veya konteyner içinde toplanmalıdır. Tıbbi atıklar işleme tesisine ulaştırılmadan önce belirlenmiş koşullar altında muhafaza edilmelidir. Tıbbi atıklar yakılarak bertaraf edilmektedir yani geri dönüşümü yapılmamaktadır.
0 Yorumlar